بورس چیست؟
فرض کنید شما در حال حاضر ۱۰ میلیون تومان سرمایه دارید و به دنبال کسب درآمد از این سرمایه هستید. طبیعتا شما با این مبلغ، نمی‌توانید یک شرکت و یا کارخانه راه‌اندازی کنید یا به خرید و فروش ملک و ماشین مشغول شوید.
در چنین مواقعی، شما مجبور می‌شوید سرمایه خود را با یک شخص دیگر شریک شوید. در کسب‌وکار آن شخص، این پول را به کار بگیرید و یا اگر ریسک‌پذیر باشید، وارد بازار طلا و ارز بشوید یا برای ریسک کمتر در سپرده بانکی سرمایه‌گذاری کنید و سود مشخص مصوب را در طول سال بگیرید که معمولا در اکثر اوقات از میزان تورم سالانه کمتر است و ارزش پول با کاهش مواجه خواهد شد.
از طرفی در همین شرایط، شرکت‌ها و صنایعی وجود دارند که برای ادامه‌ی فعالیتهای خودشان و یا ایجاد یک خط تولید جدید، نیازمند سرمایه هستند و تامین این سرمایه‌ی عظیم ممکن است از عهده‌ی صاحبان شرکت‌ها بر نیاید.
در چنین شرایطی که شما پول نقد دارید و شرکت‌ها و صنایع هم به سرمایه نیاز دارند، سازمان بورس این امکان را فراهم می‌کند که شما بتوانید پولتان را به شرکت‌ها برسانید و از طرفی در سود و ضرر شرکت‌ها سهیم شوید.
در واقع شما قبلا ممکن بود سرمایه‌تان را با برادرتان شریک شوید و یک کسب‌وکار کوچک راه بیاندازید، اما الان می‌توانید به اندازه سرمایه‌ای که دارید، در عملیات یک پتروشیمی بزرگ مشارکت کنید و به همان میزان و با خرید سهام، در سود و ضرر این شرکت‌ها، سهیم شوید.
مثال‌هایی از سرمایه‌گذاری در خارج از بورس و بورس
در بورس تمام فعالیت شما، در نهایت به خرید و فروش سهام منجر می‌شود. خرید و فروش زمین را در نظر بگیرید، برای مثال فرض کنید یک معامله‌گر زمین، تصور می‌کند که قیمت زمین در یک نقطه خاص اطراف شهر، فرضا به علت عبور یک جاده اصلی در کنار آن، قرار است افزایش پیدا کند. این شخص به اندازه‌ی سرمایه‌ای که دارد، چند قطعه زمین در آن محدوده خریداری می‌کند و منتظر می‌ماند تا در آینده، قیمت زمین خریداری شده، افزایش پیدا کند و آن را بفروشد و از اختلاف قیمت خرید و فروش، سود کسب کند.
بهترین حالت این است که تحلیل آن شخص معتبر بماند و به سود مدنظرش برسد، اما گاهی ممکن است تحلیل با مدتی تاخیر عملی شود و فرضا دو سال دیرتر آن جاده‌ی مذکور ساخته شود یا حتی احتمال دارد جاده ساخته شود اما برنامه عوض شود و از کنار زمین آن فرد عبور نکند و افزایش قیمتی که انتظار داشت، محقق نشود.
خرید فروش سهام و تحلیل در بورس هم دقیقا به همین سبک است. شما به هر وسیله‌ای، متوجه می‌شوید که یک سهم قرار است، از نظر قیمتی رشد داشته باشد. در نتیجه تصمیم می‌گیرید به اندازه‌ی سرمایه‌ای که دارید، تعدادی از سهام شرکت را خریداری کنید و منتظر می‌شوید تا با گذشت زمان آن تحلیل تحقق یابد.
حالات ممکن برای معاملات در بورس
۱- در صورتی که تحلیل صحیح باشد، در نهایت قیمت به اندازه‌ی پیش‌بینی شده رشد می‌کند و شما سود خواهید کرد.
۲- ممکن است تحلیل اشتباه باشد و قیمت سهم موردنظر از قیمت خرید پایینتر بیاید و شما ضرر کنید.
۳- امکان دارد سهم خریداری شده خیلی دیرتر ازآنچه تصور می‌شد رشد کند و این انتظار ملال‌آور باشد.
۴- سهام رشد کند، اما نه به اندازه‌ی تحلیل انتظاری.
همه‌ی این حالات در تحلیل‌ها ممکن است رخ بدهد اما به مرور زمان، هرچه تجربه و اطلاعات معامله‌گر بیشتر شود، می‌تواند با مدیریت ریسک ضررهای خود را کمتر کند و سود بیشتری ببرد.
فلسفه‌ی پیدایش بورس
در طول قرون مختلف همیشه مردم می‌خواستند ضررهای مالی خود را به حداقل برسانند، ماجرا از اینجا شروع شد که که عده‌ای از بازرگانان اروپایی در فعالیتهای تجاری خود ضرر کردند و چاره‌ای اندیشیدند تا به وسیله‌ی آن بتوانند جلوی زیان را بگیرند و یا آن را به حداقل برسانند. نتیجه گرفتند اگر عده‌ی دیگری را در فعالیتهای خود شریک کنند، می‌توانند سود و زیان احتمالی را تقسیم کنند. این تجربه موفقیت‌آمیز بود برای همین هرکس بدنبال شریک تجاری برای خود می‌گشت تا از این طریق از زیان احتمالی سرمایه خود را حفظ کند.
اهمیت بورس برای تسهیل ریسک
هرچه فعالیت اقتصادی بزرگتر می‌شد، نیاز به یافتن شریک در سرمایه‌گذاری بیشتر از پیش هویدا احساس می‌شد.
رفته رفته این تجربه قانونمند شد و به تشکیل شرکت‌های سهامی تبدیل گردید. اولین تجربه شرکت سهامی در روسیه و سال ۱۳۵۳ میلادی به وقوع پیوست، این شرکت قصد داشت کالاهایی را بدون این که آفریقا را دور بزند، از شمال اروپا به شرق آسیا و چین ببرد، اینکار ریسک بسیاری داشت، سپس برای انجام آن، تجار سرمایه لازم را در اختیار شرکت قرار دادند و هرکس به نسبت سرمایه‌ای که به شرکت تخصیص داده بود، از آن سود برد. در نهایت این کار با موفقیت تمام انجام شد.
بعدها با گسترش مبادلات در اروپا به سرمایه‌ها و شرکای بیشتری نیاز شد. پس برای این کار حتما باید مراکزی به وجود می‌آمد تا بتواند بین سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران ارتباط برقرار کنند، این موسسات و مراکز، بورس نام گرفتند.
تاریخچه پیدایش بورس ایران
تاریخچه اولین مطالعات درباره تأسیس بورس در ایران، به سال ۱۳۱۵ هجری شمسی برمی‌گردد. در آن سال، فردی بلژیکی به نام «ران لوترفِلد» با انجام پژوهش‌های مختلف درباره تأسیس بورس در ایران، اساسنامه داخلی بورس را تهیه کرد و به مسئولان وقت در ایران تحویل داد، اما با توجه به اینکه در آن زمان، کل جهان با جنگ جهانی دوم دست و پنجه نرم می‌کرد موضوع بررسی و تأسیس بورس در ایران با تاخیر ۲۵ ساله روبه‌رو شد.
بالاخره در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی تشکیل شد که نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران در آن حضور داشتند و موافقت‌نامه اولیه تأسیس بورس در این کمیسیون، تنظیم شد. در اواخر سال ۱۳۴۱، گروهی به سرپرستی دبیرکل بورس بروکسل برای همکاری در راه‌اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند. در آخر در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا به بانک مرکزی ابلاغ شد. بعد از گذشت یک سال از ابلاغیه قانون تشکیل بورس، در پانزدهم بهمن‌ماه سال ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله شروع به کار کرد، اولین معاملات بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی که بزرگ‌ترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن زمان به شمار می‌رفت، انجام شد و کاررسمی بورس ایران اینگونه آغاز شد.
اهداف بازار بورس اوراق بهادار
از اهداف بازار بورس اوراق بهادار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- کمک به توسعه بازار با استفاده از روش‌های جدید
۲- تامین مالی شرکت‌ها
۳- کنترل بازار و شفاف‌سازی نرخ محصولات اساسی
۴- حضور بهتر سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه
۵- کاهش نرخ بیکاری با جذب سرمایه‌های انسانی
۶- انجام معاملات با ریسک کمتر
۷- دسترسی راحت‌تر به شرکت‌های تولیدی
۸- همکاری بهتر عرضه‌کنندگان و خریداران با یکدیگر
بورس و تعریف سهام
سهم درواقع یک واحد شناخته‌شده در بازار بورس است. برای آن که یک شرکت در لیست بازار سرمایه قرار بگیرد باید سرمایه خود را با فرمول‌های تعبیه‌شده برای این کار به سهام تبدیل کند. بازار بورس شرایطی را فراهم می‌کند که شرکت‌ها با دلایل خاص خود جمع شوند تا با عرضه اولیه یا پذیره‌نویسی سرمایه‌گذار پیدا کنند، سهام شرکت آن‌ها خریداری شود و ریسک شرکت خود را پایینتر بیاورند. فرد سرمایه‌گذار باید آگاه باشد، چه شرکتی را با چه تاریخچه‌ای و چگونه عملکردی سهام خریداری می‌کند، چرا که پس از سرمایه‌گذاری در سود و زیان شرکت سهیم است.
شما به عنوان مدیر یا صاحب شرکت، همواره علاقمندید که ارزش محصولات، سوددهی، رشد و شکوفایی اقتصادی شرکتتان افزایش پیدا کند، پس استراتژی‌های متفاوتی را برای این امر اتخاذ خواهید کرد. یکی از این استراتژی‌ها، ورود به بازار سرمایه است، با پذیرش گرفتن در بورس و فرابورس و با انتشار سهام شرکت خود می‌توانید، سرمایه‌گذار پیدا کنید و هم به سرمایه‌گذار سود برسانید هم ارزش سهام و بازدهی شرکت خود را افزایش بدهید.
اگر سرمایه شرکت‌ها را به قسمت‌های برابر و مساوی تقسیم کنیم هر قسمت برابر با یک سهم خواهد بود. این سهم، نشان‌دهنده‌ی میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی است. با اینکه شما سهام شرکت خاصی را خریداری کرده‌اید، اما نمی‌توانید ادعای مالکیت بخشی از شرکت را داشته باشید.
نکته طلایی این است که به اندازه سهم خود در شرکت، دارای حقوق هستید. در واقع، به عنوان سهامدار می‌توانید از منافع شرکت استفاده کنید، در مجمع عمومی می‌توانید رای بدهید، این مجامع معمولا به دلایل مختلفی که در مقاله آموزش بورس کامل آن‌ها را بررسی کرده‌ایم تشکیل می‌شوند و درباره مسائل مهم شرکت در آنجا تصمیمات گرفته می‌شوند.
انواع بازار بورس
انواع بازارها در ایران شامل چهار مورد زیر است:
۱- بورس کالا
آیا تا به حال اسم قراردادهای نفت، گندم، فولاد، نیکل و غیره را شنیده‌اید؟ اگر جواب مثبت است، پس باید بدانید که در بازار بورس کالا خرید و فروش مواد معینی درست مانند نفت یا گندم انجام می‌شود. این کالاها اغلب خام هستند یا مواد اولیه‌ی مورد نیاز شرکت‌ها و کارگاه‌ها می‌باشند.
۲- بورس ارز
بورس ارز محل خرید و فروش ارزهای خارجی است، اما در کشور ما هنوز فعال نیست و اینکار همچنان توسط بانک‌ها و صرافی‌ها انجام می‌شود.
۳- بورس اوراق بهادار
اکثر مردم فکر می‌کنند بازار بورس تنها مختص خرید و فروش سهام است، در واقع این افراد فقط با بازار بورس اوراق بهادار آشنایی دارند. در بورس اوراق بهادار دارایی‌های مالی مانند سهام، اوراق مشارکت و غیره معامله می‌شوند.
۴- بورس انرژی
چهارمین بورس کشور که در اسفند ۹۱ برای ایجاد بازاری شفاف و کارآمد تشکیل شد تا قیمت‌های منصفانه‌تری ارائه دهد و از بخش انرژی انحصارزدایی کند. این بورس برای عرضه حامل‌های انرژی شامل نفت و مشتقات، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ شکل گرفت.
بازارهای مختلف
۱- بازار اول بورس (تابلوی اصلی و فرعی)
۲- بازار دوم بورس
۳- بازار اول فرابورس
۴- بازار دوم فرابورس
۵- بازار سوم فرابورس (بازار عرضه)
۶- بازار پایه
۷- ابزارهای نوین ( مانند: اوراق مشارکت، اوراق امتیاز و …)
شرکت‌ها به روش‌های مختلفی وارد بازار سرمایه می‌شوند اگر از پایین به بالا در لیست حرکت کنیم (به سمت بازار اول بورس)، قوانین و تبصره‌ها جهت حضور در بازار سرمایه سخت‌گیرانه‌تر می‌شوند و شرکت‌های موجود در انتهای لیست (ابزارهای نوین) اغلب کوچکتر و پرریسکتر هستند.
بازار پایه را می‌توانیم از پرریسک‌ترین مکان‌های سرمایه‌گذاری بشماریم، به این دلیل که در این بازار، شرکت‌ها نقدپذیری لازم که از مهم‌ترین عوامل یک شرکت خوب است را برای خرید و فروش ندارند. در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری و خرید و فروش مبتنی بر مذاکره صورت می‌گیرد، به عبارت ساده‌تر فروشنده به دنبال خریدار است که بتواند سهام خودرا به او بفروشد یا فردی که حاضر شود سهامش را به شرکت بفروشد. همچنین ابزارهای نوین قوانین و ویژگی‌های متفاوتی نسبت به شش بازار دیگر دارند.
دلیل سرمایه‌گذاری در بورس
یکی از عواملی که باعث رونق اقتصادی می‌شود، سرمایه‌گذاری در بورس است به این دلیل که با این کار منابع مالی که بنگاه‌های اقتصادی و شرکت‌ها برای توسعه فعالیت‌هایشان به آن نیازمندند، تأمین می‌شود. در نتیجه، رونق کسب‌وکار، اشتغال‌زایی و رشد و شکوفایی اقتصاد کشور می‌تواند حاصل این سرمایه‌گذاری باشد. حال سوال مهم دیگر این است که سرمایه‌گذاری در بورس برای سرمایه‌گذار چه منفعتی دارد؟ در ادامه مقاله جامع بورس چیست منافع سرمایه‌گذار بورسی را شرح می‌دهیم.
کسب درآمد
سرمایه‌گذاری در بورس اگر صحیح و آگاهانه باشد به دو صورت به درآمدزایی کمک می‌کند:
۱- دریافت سود نقدی تقسیمی
۲- خرید سهم بر اساس تحلیل کسب سود با رشد آن سهم
امنیت و شفافیت در سرمایه‌گذاری
یکی از مهم‌ترین مزایای سرمایه‌گذاری در بورس، باتوجه به اینکه افراد سوالاتی مانند اینکه آیا سرمایه‌پذیر آن را در مسیر درستی سرمایه‌گذاری کرده، آیا کارشان شرعی و قانونی است، اصل سرمایه در خطر است و سوالات مشابه دیگر را می‌پرسند، امنیت در سرمایه‌گذاری و برخورداری از حمایت قانونی است.
حفظ سرمایه در مقابل تورم
تورم در کشور ما حقیقتی انکارناپذیر است، ارزش پول اگر تبدیل به ملک، طلا یا سایر دارایی‌های مشابه نشود در گذر زمان افت می‌کند. اما با سرمایه‌گذاری در بورس چگونه از افت ارزش پول جلوگیری کنیم؟ زمانی که شما سهام شرکتی را خریداری می‌کنید در سود و زیان آن شریک خواهید بود. با گذشت زمان (معمولا با تاخیر) ارزش سهام متناسب با نرخ تورم افزایش می‌یابد.
نقدپدیری مناسب
یکی از ویژگی‌های دارایی خوب، نقدپذیری بالا است. یعنی می‌توان آن را سریع به پول نقد تبدیل کرد. این ویژگی از مهم‌ترین مزایای بورس است که آن را از بازارهای دیگر به خصوص مسکن متمایز می‌کند و افراد زیادی را به سمت خود می‌کشاند.
انواع اوراق در بورس
اوراق در بازار سرمایه نیز با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند که آن‌ها را به سه دسته مجزا تقسیم می‌کنیم:
۱- بدهی
۲- حقوق صاحبان سهام
۳- ابزار مشتقه
بیشتر بخوانید: معاملات الگوریتمی
جمع‌بندی
بنا بر نقل قولی از وارن بافت، نیاز نیست متخصص ساخت موشک باشید. سرمایه‌گذاری بازی‌ای نیست که افراد با آی‌کیو ۱۶۰، افراد با آی‌کیو ۱۳۰ را شکست دهند.
شما به عنوان یک سرمایه‌گذار بورس باید برای آموزش بورس و فراگیری اصطلاحات و مفاهیم بورسی وقت بگذارید که از خطاها و ریسک‌های پیش‌رو در این مسیر سرمایه‌گذاری بکاهید
منبع: کلینیک اقتصاد
پایان/
نظر شما